Với chỉ còn 5 năm để hoàn thành Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDG 3.4) của Liên Hợp Quốc – giảm 1/3 số ca tử vong sớm do các bệnh không lây (NCDs), Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khu vực châu Âu đã công bố danh sách 25 can thiệp bệnh không lây có tác động rõ rệt trong vòng 1 đến 5 năm. Đây là các biện pháp chính sách chi phí thấp, dễ triển khai và mang lại hiệu quả đo lường được.
Vì sao cần các can thiệp bệnh không lây ngay bây giờ?
Bệnh không lây hiện là nguyên nhân gây ra hơn 90% ca tử vong và 85% tàn tật tại khu vực châu Âu. Những căn bệnh như tim mạch, đái tháo đường, ung thư, bệnh hô hấp mạn tính đang âm thầm bào mòn sức khỏe cộng đồng.
Nhiều trường hợp tử vong có thể phòng tránh được nếu kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ như hút thuốc lá, uống rượu bia, ăn uống không lành mạnh, ít vận động hoặc thiếu tiếp cận điều trị. Các can thiệp bệnh không lây đóng vai trò then chốt để giảm thiểu gánh nặng này.
Xem thêm: Campuchia ghi nhận ca mắc cúm gia cầm H5N1 mới
Danh sách 25 can thiệp bệnh không lây từ WHO
Can thiệp có tác động trong dưới 1 năm:
- Cấm hút thuốc tại nơi công cộng
- Tăng thuế thuốc lá và rượu
- Gắn nhãn dinh dưỡng dễ hiểu
- Tư vấn thể chất ngắn tại y tế cơ sở
- Sàng lọc ung thư cổ tử cung, vú
- Điều trị COPD, tăng huyết áp, tiểu đường
Can thiệp bệnh không lây có tác động trong 2–3 năm:
- Cảnh báo lớn trên bao bì thuốc lá
- Cấm tài trợ/quảng cáo rượu bia
- Can thiệp hành vi cho người nghiện
- Kiểm soát huyết áp cho người tiểu đường
- Cải thiện công thức chế biến thực phẩm
Can thiệp có tác động trong 3–5 năm:
- Truyền thông thay đổi hành vi ăn uống
- Sàng lọc và điều trị sớm bệnh thận do tiểu đường
Theo dõi Fanpage Dược Phẩm Famax để cập nhập những thông tin mới nhất!
Tại sao can thiệp bệnh không lây không phải giải pháp tạm thời?
WHO nhấn mạnh rằng các can thiệp bệnh không lây không nên bị hiểu sai là giải pháp tạm thời hay mang tính ngắn hạn. Thay vào đó, đây là những biện pháp chiến lược giúp các quốc gia tạo chuyển biến nhanh trong hệ thống y tế nếu có:
- Cam kết chính trị rõ ràng
- Điều phối đa ngành
- Hệ thống y tế mạnh và công bằng
- Truyền thông cộng đồng nhất quán
- Giám sát, đánh giá kết quả minh bạch
Cơ hội từ can thiệp bệnh không lây tại Việt Nam
Nhiều giải pháp WHO đề xuất hoàn toàn có thể áp dụng tại Việt Nam:
- Tăng thuế thuốc lá, rượu bia để vừa hạn chế tiêu dùng, vừa tăng nguồn thu
- Gắn nhãn thực phẩm trực quan, dễ hiểu tại siêu thị
- Triển khai khám sàng lọc tại trạm y tế xã
- Đẩy mạnh truyền thông về lối sống lành mạnh trong trường học và nơi làm việc
Việc áp dụng sớm các can thiệp bệnh không lây giúp Việt Nam cải thiện sức khỏe cộng đồng, giảm áp lực hệ thống y tế và hoàn thành các cam kết quốc tế.
Góc nhìn Famax
Việc WHO công bố 25 can thiệp bệnh không lây là một tín hiệu rõ ràng cho thấy y tế dự phòng đang bước vào giai đoạn hành động thực chất hơn là chiến lược dài hạn chung chung. Với kinh nghiệm quan sát thực tế tại nhiều nước đang phát triển, Famax cho rằng thông điệp quan trọng nhất ở đây không nằm ở số lượng biện pháp, mà là tính cấp thiết và khả năng đo lường hiệu quả trong thời gian rất ngắn – chỉ từ 1 đến 5 năm.
Đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam đang phải đối mặt với gánh nặng kép: vừa phòng chống dịch, vừa kiểm soát bệnh mạn tính ngày càng gia tăng, những can thiệp bệnh không lây có tác động nhanh, chi phí thấp như tăng thuế thuốc lá, đẩy mạnh tư vấn thể lực, hay cải thiện nhãn mác thực phẩm… là vô cùng cần thiết.
Tuy nhiên, điều quan trọng là không được xem những can thiệp bệnh không lây này như các giải pháp đơn lẻ. Chúng chỉ phát huy tối đa hiệu quả nếu được lồng ghép vào chính sách y tế tổng thể, có sự phối hợp liên ngành giữa y tế, giáo dục, truyền thông và tài chính.
Famax cũng lưu ý rằng, dù một số giải pháp như cấm quảng cáo rượu bia hoặc đánh thuế cao có thể gây tranh cãi, nhưng thực tiễn quốc tế cho thấy, các hành động quyết liệt như vậy thường mang lại hiệu quả rõ rệt nhất.
Tham khảo: https://www.who.int/europe/publications/m/item/ncd-quick-buys-25-interventions-five-years-or-less
